قنات ها؛ پاشنه آشیل تازه برای ایمنی در حمل و نقل
تهدید معابر پایتخت از جانب قنات های متروکه
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی اعتقاد دارد در شرایطی که متولی مشخصی برای قنات ها وجود ندارد، اگر نسبت به ایمن سازی اصولی آنها اقدام نشود، امکان دارد شاهد اثر این قنات ها بر فروریزش های ناگهانی در سطح شهر و بخصوص شبکه راه ها باشیم.
علی بیت الهی، دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی، در گفتگو با ایسنا درباره خطر فرونشست و فروریزش زمین در محورهای درون شهری همچون اتوبان ها در شهرهایی نظیر تهران اظهار نمود: این نشست های ناگهانی یا فروریزش ها را در مورد شهر تهران از سال ۹۵ تاکنون بررسی کردیم و یکی از علل عمده ای که برای آن به دست آمد، اثر قنوات متروکه تهران بر این فروریزش ها بود. مواردی که امکان دارد منجر به ریزش های ناگهانی و ایجاد فروچاله ها شده و حوادثی را هم ایجاد نماید.
وی افزود: همانطور که می دانیم رشته قنات های گوناگونی در سطح شهر تهران وجود دارد که از زمان های قدیم و از عهد قاجار و... وجود داشته است و در واقع این قنات ها عمده ترین سیستم شبکه انتقال آب از شمال تهران به باغات شهر ری و جنوب تهران بودند. این رشته قنات ها طول زیادی دارند و طولی که هم اکنون برای آن مورد شناسایی قرار گرفته و تخمین زده می شود، بیشتر از ۵۵۰ کیلومتر است. در این خصوص بیشتر از ۵۰ هزار میله قنات هم شناسایی شده و انتظار می رود به همین تعداد هم شناسایی نشده باشد.
بیت الهی ضمن اشاره به وسعت شهر تهران درگذشته اظهار نمود: در گذشته تهران بیشتر در منظقه ۱۲، شهر ری و چنین محدوده هایی متمرکز بود و اراضی شمالی تهران که حالا مناطق جمعیتی ۲۲گانه شهر تهران را می سازند وجود نداشت. ازاین رو قنات ها مسیرهایی برای انتقال آب، زراعت و باغداری در جنوب شهر بودند. با توسعه شهری تمامی آن اراضی و باغاتی که به آب نیاز داشتند به ساختمان ها تبدیل شدند و وسعت شهر به صورت ناگهانی افزایش پیدا کرد و حالا در این شرایط دیگر رشته قنات ها دارای موضوعیت نیستند. در آن آن زمان به آب قنوات برای آبیاری باغات نیاز داشتیم ولی اکنون زمین ها کاربری خویش را عوض کردند و تبدیل به ساختمان شدند، اما رشته قنات ها رها شدند.
چالش مالکیت شخصی قنات هاوی درباره قسمتی از تاریخچه رشته قنات های تهران اظهار داشت: در زمان های قدیم هر رشته قنات یک مالک شخصی داشته است که به نامش سند خورده است. ازاین رو در اسناد و مدارک حقوقی قنات های تهران مالک شخصی دارند. اما در عمل و حقیقت هیچ مالکیتی وجود ندارد و مالکین قبلی آنها از دنیا رفته اند. به جز در بعضی از محوطه ادارات، پارک ها و فضای سبز شهری که عموما مجموعه فضای سبز شهرداری تهران هستند از این رشته قنوات استفاده دیگری نمی گردد و مالکان آنها هم دیگر زنده نیستند و وراث هم نیازی به این رشته قنات ها ندارند. همین مبحث سبب شده تا قنات ها در شهر رها شوند.
بیت الهی افزود: در زمان های قدیم که به این رشته قنات ها نیاز داشتند از آنها صیانت و نگهداری می شد ولی اکنون که مورد استفاده نیستند، از آن جا که هیچ ارگان و نهادی به صورت رسمی مسئولیت حفظ و نگهداری این قنات ها را ندارد گرفتار معضل شده ایم. ازاین رو این قنات ها بخصوص در مراحل بعد از بارندگی های شدید امکان دارد مشکلاتی را ایجاد کنند، چون که آب های ناشی از بارندگی در راه این قنات ها نفوذ می کنند و جریان های آبی قدرتمندی را ایجاد می کنند که در مدت زمان در تونل های قنوات آب شستگی بوجود می آورد و آنها وسیع تر و فراخ تر می شوند. از آن جایی که ابعاد این حفره ها در زیر زمین افزوده می شود ناگهان در اثر ارتعاشات محیطی و ترافیک فروریزش یا نشست ناگهانی رخ می دهد.
به گفته وی این امر بخصوص در گودبرداری ساختمان ها، راه اندازی ساختمان ها با طبقات زیرزمین بالا که باعث انسداد مسیر قنوات می شود، جلوی رگه آب ها را می گیرد و آب شستگی های زیادی را بوجود می آورد که در نتیجه شاهد فروریزش ها در نقاظ مختلف هستیم. از سال ۱۳۹۵ تاکنون چندین مورد از این فروریزش ها را در راه خیابان مولوی، شهران، سه راه خیام، بزرگراه آبشناسان و... مشاهده کرده ایم.
بزرگراه همت در راه قنات هاوی اظهار داشت: مسیر قنات ها از شمال به جنوب است ازاین رو معابری که شرقی و غربی باشند را تحت تأثیر می دهد و بیشترین تلاقی را با این رشته قنوات دارند. بعنوان مثال اتوبان همت و سایر اتوبان های غربی و شرقی بیشترین تلاقی را با رشته قنات ها دارند. اگر در تلاقی با بعضی از این رشته قنات ها زیرسازی این اتوبان ها و حتی برخی خیابان ها به درستی انجام نشده باشد آب شستگی وسیعی در اثر ارتعاشات ناشی از عبور وسایل نقلیه ایجاد می شود و آن فرونشست های ناگهانی رخ می دهد. باید این مسیرها بررسی و پایش شود. اگر اقدامات لازم صورت گیرد فروریزش زمین رخ نمی دهد، باید زون های تلاقی شناسایی شود و اقداماتی برای مقاوم سازی و پیشگیری از ریزش آنها صورت گیرد.
دبیرکارگروه ملی مخاطرات طبیعی ضمن اشاره به تحقیقات صورت گرفته در جهت بررسی جایگاه قرارگیری رشته قنات های کلانشهر تهران اظهار داشت: بر مبنای نقشه های موجود اگر از شرق به سمت غرب یا غرب به سمت شرق حرکت نماییم هر ۴۰۰ متر یک رشته قنات را قطع می نماییم. بخصوص زمانی که بارندگی رخ می دهد و آب های سطحی به زیر زمین نفوذ می کنند آب شستگی ها سبب فروریزش می شود.
وی تصریح کرد: بسیار لازم است که حفظ و نگهداری رشته قنات ها صاحب متولی و از وضعیت بلاتکلیف کنونی بیرون برود. در این صورت اگر یک دستگاه یا نهاد مسئولیت خاصی در این رابطه داشته باشد می تواند اقداماتی را انجام دهد.
این کارشناس ارشد ایمنی ضمن اشاره به حادثه زمین لغزش که چهارشنبه ۳۱ فروردین ماه در راه شرق به غرب در یال شمالی اتوبان همت و در ۵۰۰ متری تقاطع این اتوبان با اتوبان چمران رخ داد اظهار داشت: البته این حادثه زمین لغزش بود که در اثر آبیاری تپه های خاکی زمین حرکت کرده بود و بخشی از اتوبان را گرفته بود.
ضرورت تهیه نقشه دقیق قنوات در تهرانبیت الهی اظهار داشت: ضرروت دارد که در تهران اولا نقشه دقیق تری از قنوات تهیه شود و اقدامات لازم برای ارتقای ایمنی این ها صورت گیرد. این که بگوییم رشته قنات ها را کور نماییم یا از بین ببریم به هیچ عنوان کارساز نیست چون که طول ۳۰ تا ۴۰ کیلومتری هم دارند. همینطور یکی از پدیده های تمدنی است و باید از آن حفظ و نگهداری شود. متاسفانه به علت عدم مسئولیت یک نهاد مشخص این حالت هرازگاهی، بخصوص بعد از بارندگی ها خویش را نشان داده است وهمانطور که گفتم خطرآفرین می شود.
دبیرکارگروه ملی مخاطرات طبیعی اظهار داشت: در هر حالتی با توجه نقشه ها و مسیر رشته قنات هایی که در واقع مشخص شده و جهت آنها از شمال به جنوب است تلاقی آنها با مسیر شرقی و غربی بطور قطع پتانسیل و احتمال فرونشست ناگهانی و فروریزش را زیاد می کند و نمی توان اظهار داشت که این خطر وجود ندارد. البته این خطر شبیه به زلزله و به آن معنا نیست که راهکاری برای آن وجود نداشته باشد. بعضی از این قنوات عمر ۶۰۰ تا ۷۰۰ ساله دارند و از قدیم تاکنون سالم ماندند، اگر به آنها رسیدگی شود و از آنها نگهداری شود میتوان خطر آنها را رفع کرد. اگر این اتفاق بیفتد هیچ خطری اتوبان ها را تهدید نمی کند چون که ابعاد آنها هم کوچک است و نمی توان اظهار داشت که حادثه گسترده ای را ایجاد می کنند؛ اما اگر رها شوند، در اثر آب شستگی، فرسایش خاک، ایجاد حفره، به تدریج ابعاد آنها زیاد می شود و فروریزش ایجاد می شود.
وی در انتها گفت وگوی خود با ایسنا تصریح کرد: پدیده هایی مثل فروریزش، فرونشست، فرونشست های ناگهانی و... در تمامی کشورهای دنیا هم رخ داده است. ما با یک مجموعه ای از اقدامات مستمر می توانیم از وقوع این پدیده جلوگیری نماییم. برای پیشگیری از فرونشست زمین راهکار وجود دارد. اگر درباره زلزله صحبت نماییم می گوییم که درباره وقوع آن اقدامی نمی توان انجام داد و از رخداد آن جلوگیری کرد اما برعکس، پدیده فرونشست و فروریزش کاملا قابل جلوگیری است و با یک برنامه ملی میتوان از آن جلوگیری کرد. این تجربه موفق در بعضی از کشورها وجود دارد. بسیار مهم می باشد که این جنبه را ببینیم که می توانیم پیشگیری نماییم و با اقداماتی در زمینه نوع کشت، نوع استفاده از آب های زیرزمینی از وقوع این پدیده جلوگیری کرد.
منبع: حراج كن
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد تهدید معابر پایتخت از جانب قنات های متروکه
نظر شما در مورد تهدید معابر پایتخت از جانب قنات های متروکه