افزایش قیمت حبوبات و مساله امنیت غذایی سبد مصرف خانوار شهری
حراج کن: به گزارش حراج کن، حبوبات غذایی اهمیت بالای و متنوعی در سیستم های کشاورزی و رژیم غذایی افراد فقیر بین دهک های درآمدی اول تا ششم دارند. آنها محصولاتی ایده آل برای دستیابی به تغذیه سالم و مغذی افراد هستند.
به گزارش حراج کن به نقل از مهر، افزایش قیمت حبوبات در چند نوبت واکنش هایی را به دنبال داشته است. بازار تقاضای این محصول پروتئینی بعد از افزایش نجومی نرخ گوشت قرمز رونق بیشتری گرفته است.
سال گذشته با انتقال ارز واردات حبوبات از تالار اول به تالار دوم، شاهد افزایش قیمتها در این بازار بودیم. انتقاد نسبت به این امر ارز وارداتی این پروتئین گیاهی را مجدد به تالار اول بازگرداند. اما سال جاری بدون اطلاع رسانی رسمی ارز حبوبات از تالار اول به تالار دوم منتقل و در نهایت ارز توافقی جایگزین آن شد.
این تغییرات امسال منجر به افزایش قیمت حبوبات در چند مقطع زمانی شد.
حسین شیرزاد، تحلیلگر توسعه کشاورزی در یادداشتی اختصاصی برای مهر نوشت؛ وقتی باران نازل می شود، بدیهی است که انسان زیر باران به تحلیل مواضع ابرها نمی نشیند بلکه انسان عاقل چتری فراهم می آورد تا خیس نشود. روزگار تحلیل های سطحی، رشد انفجاری قیمت حبوبات در بازار اینروزها دقیقا با باریدن باران گرانی بر سر سفره حداقل ۷ دهک درآمدی مردم کشورمان برمی گردد. پس باید به فکر راه چاره بود. افزایش قیمت حبوبات که از آغاز اسفند ماه با شتاب فزاینده اوج گرفته بود امروز در ۱۶ اسفندماه شیب بیشتری پیدا کرده و بعضی از فروشگاه ها از کمبود عرضه و فقدان آن در قفسه ها گله دارند. پس از غلات، دومین منبع مهم غذایی بشر حبوبات است. در ایران اهمیت آنها بعد از گندم و برنج است.
در حال حاضر امنیت غذایی کشورمان توسط تحریم، تغییرات آب و هوایی و سوءمدیریت داخلی در حوزه بازرگانی تهدید می شود که تاثیر منفی بر عملکرد محصولات کشاورزی و سبد مصرف خانوارها داشته است و پیشبینی می شود تا سال ۲۰۵۰ میلادی منجر به کاهش ۲۵ درصدی تولیدات مزرعه ای شود.
عملکرد نامناسب یا ضعیف تولیدات، عواقب گسترده ای دارد، چونکه به معنای غذای کمتر برای خانوار و درآمد کمتر برای بهره برداران کشاورزی است. ثبات عملکرد در تضمین امنیت غذایی خیلی مهم است و به جهت اینکه یک خانوار امنیت غذایی داشته باشد، باید به صورت منظم به غذای کافی با ارزش غذایی بالا دسترسی داشته باشد. ازاین رو، مبارزه برای دستیابی به امنیت غذایی به سبب اتکای کشاورزان به بارندگی، وقوع خشکسالی، رطوبت کم، درجه حرارت بالا و بالا رفتن خطر های کشاورزی است که همچنان وضعیت امنیت غذایی خانوارها را تهدید می کنند. بنابراین گنجاندن حبوبات بخصوص در کشورهای درحال توسعه نظیر ایران، به سبب خصوصیت های تحمل به خشکی، افزایش انعطاف پذیری در مقابل تغییرات آب و هوایی، توانایی افزایش عملکرد محصول در شرایط نامطلوب که سایر محصولات زراعی با شکست مواجه می شوند و پتانسیل پشتیبانی از بهره وری خاک در شرایط نامناسب، می تواند در مواجهه با ناامنی غذایی و تغذیه ای در زمینه تغییرات آب و هوایی حیاتی باشد.
ارزش غذایی حبوبات
حبوبات مواد غذایی متراکمی هستند که دارای مشخصات چون مواد مغذی مطلوب و چگالی انرژی کم هستند. در میان تمام غذاهای گیاهی، حبوبات مقرون به صرفه و غنی ترین منبع پروتئین هستند. حبوبات معمولا دو برابر غلات پروتئین دارند. بر خلاف غلات، آنها همینطور منبع خوبی از لیزین - یک اسید آمینه ضروری- هستند؛ علاوه بر پروتئین، حبوبات مقدار مناسبی از فیتوکمیکال های دیگر را هم تأمین می کنند که برای سلامت انسان ضروری هستند. آنها دارای مقدار مناسبی از کربوهیدرات های با شاخص گلیسمی پایین، ریز مغذی ها، ویتامین ها، نشاسته مقاوم، فیبر غذایی، الیگوساکاریدها (عمدتاً رافینوز)، اسیدهای چرب لازم، کاروتنوئیدها و پلی فنل ها هستند.
در میان ریز مغذی های مختلف، آنها منبع خوبی از ویتامین های B، آهن، روی، کلسیم، منیزیم، سلنیوم، فسفر، مس و پتاسیم هستند. حبوبات غلیظ از روغن (لوبیا سویا و بادام زمینی) منبع غنی لینولئیک (۲۱ تا ۵۳ درصد) و اسید آلفا لینولنیک (۴ تا ۲۲ درصد) هستند بنابراین، مکمل غذایی غلات با حبوبات غنی از مواد مغذی می تواند بهترین سفارش برای مبارزه با سوءتغذیه در کشور ایران باشد.
از طرفی حبوبات بعنوان غذای سالم درنظر گرفته می شوند چونکه اهمیت بالای ی در بهبود بیماری دارند. خوردن حبوبات کمبود ریزمغذی های ضروری یا همان عاملین گرسنگی پنهان را مرتفع کرده و سلامت متابولیک قلبی را بهبود می بخشد و خطر ابتلاء به دیابت نوع ۲، چاقی و چندین نوع از سرطان را می کاهد.
مصرف منظم حبوبات به مدت یک ماه منجر به کاهش سطح گلوکز و انسولین شده، سبب کاهش کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و همینطور شانس ابتلاء به سرطان کولورکتال می شود. وجود نشاسته مقاوم، فیبر غذایی و الیگوساکاریدها در یک رژیم غذایی مبتنی بر حبوبات، میکروب های مفید را در داخل روده تشویق می کند و احتمال سرطان روده را به حداقل می رساند. گنجاندن حبوبات در رژیم غذایی حداقل ۲ تا ۳ بار در هفته خطر بیماری قلبی را کاهش داده و می تواند سطح گلوکز را کنترل کند.
رژیم غذایی بدون حبوبات سبب افزایش مرگ ومیر می شود، ازاین رو مصرف روزانه ۱۵ تا ۳۰ گرم حبوبات برای یک زندگی سالم ضروری می باشد. بنابراین سازمان ملل با درک فواید رژیم غذایی سرشار از حبوبات، سال ۲۰۱۶ را بعنوان «سال بین المللی حبوبات» اعلام نمود. حال که با افزایش شدت تحریم های حداکثری سبد مصرف خانوار ایرانی مبتلا به اختلال شده از آنجاییکه حبوبات سرشار از متیونین، تریپتوفان و سیستین و غلات سرشار از لیزین و تریپتوفان هستند، بنابراین، ترکیب رژیم غذایی حبوبات محور با رژیم غذایی مبتنی بر غلات کمبود یکدیگر را تکمیل می کند و سبب می شود یک رژیم غذایی کامل دارای تمام مواد مغذی مهم باشد.
نقش حبوبات در سفره دهک های پایین
حبوبات غذایی نقش مهم و متنوعی در سیستم های کشاورزی و رژیم غذایی افراد فقیر بین دهک های درآمدی اول تا ششم دارند. آنها محصولاتی ایده آل برای دستیابی همزمان به ۳ هدف توسعه ای کاهش فقر، بهبود سلامت و تغذیه انسان و افزایش انعطاف پذیری اکوسیستم در جمعیت هدف هستند. همینطور با توجه به این که مصرف گوشت قرمز بعنوان منبع اولیه پروتئین در کشور کاسته شده و مردم از سایر منابع پروتئینی مانند ماهی، محصولات لبنی، مرغ و تخم مرغ در تنگناهای قیمتی هستند و این تأثیرات مخربی بر سلامت انسان دارد. مشخصات غذایی منحصر به فرد حبوبات آنها را به یک نامزد کلیدی مناسب برای الگوهای غذایی متنوع، مانند نگاههای غذایی مبتنی بر گیاه در رژیم غذایی انسان تبدیل میکند. آنها ارزان ترین منبع مواد مغذی با نقش کلیدی تغذیه ای غیرقابل انکار در رژیم های غذایی انسان و حیوان درنظر گرفته می شوند.
آمار تولید جهانی حبوبات
در سطح جهانی، در سال ۲۰۲۳ سطح برداشت شده از اراضی زیر کشت حبوبات حدود یک دهم سطح برداشت شده در مجموع کل محصولات غلات است و نسبت بالایی از سطح برداشت محصول در مقایسه با محصولات غلات، تحت سیستم های دیم کم نهاده است.
متوسط عملکرد جهانی محصولات حبوبات (۰.۸۶ تن در هکتار) تنها حدود یک چهارم متوسط عملکرد محصولات غلات (۳.۵۴ تن در هکتار) بود. از سوی دیگر، طی ۱۵ سال گذشته، تولید کلی حبوبات با نرخی بالاتر از نرخ رشد جمعیت در کشورهای درحال توسعه و توسعه یافته افزایش پیدا کرده است. از نظر نرخ رشد تولید در بین محصولات عمده حبوبات، لوبیا چشم بلبلی و سویا در غرب آفریقا بیشترین افزایش را داشته اند که بعد از آن نخود و لوبیا خشک قرار دارند.
با این حال، تصویر کلی برای باقلا، نخود و عدس طی سالهای گذشته با نرخ رشد مثبت کم برای باقلا و نرخ رشد منفی کلی برای عدس به سبب کاهش سطح، چندان مطلوب نبوده است. قیمت حبوبات در ۱۵ سال قبل به سبب عدم انطباق عرضه و تقاضا در نوسان بوده و اخیراً فشار صعودی را تجربه کرده است.
انتظار می رود این فشار در آینده نزدیک ادامه یابد در طول سالهای گذشته، کشورهای درحال توسعه به صورت درحال افزایشی نیازهای رو به رشد خویش را از راه افزایش واردات برآورده کرده اند و الان به واردکنندگان خالص حبوبات تبدیل گشته اند. تجارت حبوبات بین سالهای ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۸ سریع تر از تولید رشد کرد. گسترش تجارت بین المللی حبوبات فرصت مناسبی را برای چندین کشور درحال توسعه فراهم نموده است تا صادرات خویش را گسترش دهند.
چین، میانمار و آرژانتین در بین کشورهای درحال توسعه و کانادا، آمریکا و استرالیا در بین کشورهای توسعه یافته بعنوان صادرکنندگان عمده حبوبات ظاهر شده اند. با این وجود، باوجود این رشد سریع در صادرات و واردات، الگوهای غذایی در سراسر دنیا درحال تغییر است و سهم غذاهای غیر غلات در کل کالری و پروتئین مصرفی درحال افزایش و با وجود تغییر کلی الگوی غذایی، افزایش درآمد و کاهش مصرف سرانه حبوبات، اهمیت تداوم حبوبات بعنوان منبع پروتئین در رژیم غذایی افراد فقیر همواره وجود دارد.
با توجه به کاهش نزولات آسمانی بخصوص در مناطق دیم خیز و همینطور تغییرات در پراکنش بارش در سطح کشور نسبت به سال آبی گذشته میزان پراکنش مطلوب نبوده و به دنبال آن کاهش تولید در سال زراعی آتی لزوم پیشبینی واردات حبوبات جهت کنترل بازار ماه رمضان و عید نوروز کاملا وجود داشت که از سمت بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی به آن توجهی نشد.
بدان عنایتی نشد. بنابراین از آنجاییکه همه ساله در ماه های دی لغایت اردیبهشت به سبب خارج از فصل تولید بودن و مصرف بالای حبوبات میزان مصرف افزایش خواهد یافت و در نتیجه نوسانات قیمتی در ماه های آخر سال و اوایل سال آتی اتفاق می افتد که باید از قبل بدان توجه می گردید.
اما در واپسین روزهای اسفندماه ۱۴۰۳ حبوبات حدود ۴۰ درصد، با افزایش قیمت روبرو شده است. از نیمه بهمن ماه گرانی به اوج خود در بازار حبوبات رسید به صورتی که از مهر ماه سالجاری قیمت اغلب حبوبات افزایش داشت و عملا از توان خرید خیلی از مردم خارج شد.
بر اساس آمار مرکز آمار ایران مطابق با شاخص قیمت تولیدکننده، تورم نقطه به نقطه حبوبات در آبان ماه ۵۸ درصد بوده است. روند قیمتی نشان داده است در اواخر دی ماه، قیمت حبوبات هم به تبعیت از سایر کالاها بیشتر از ۲۰ درصد افزایش داشته و بالاترین تورم نقطه به نقطه در دیماه با ۶۵.۹ درصد، به دسته حبوبات اختصاص یافت. به صورتی که در عرض ۳ ماه گذشته، قیمت لوبیا چیتی ۲ برابر شده و قیمت هر کیلو گرم لپه و لوبیا سفید هم به حدود ۱۵۰ هزار تومان رسیده است و از توان خرید خیلی از مردم خارج شده است در حالیکه با افزایش قیمت گوشت قرمز و مرغ خیلی از مردم برای تأمین پروتئین سبد غذایی خود، به مصرف حبوبات بعنوان جایگزین روی آورده بودند که این افزایش تقاضا سبب افزایش قیمت حبوبات شده است. افزایش ناگهانی قیمت حبوبات در بازار ایران، علل متنوعی دارد که بیشتر این پارامترها توسط وزارت جهاد کشاورزی قابل پیشبینی و کنترل بود.
نیاز سالانه کشور به حبوبات
با توجه به آمارهای وزارت جهاد کشاورزی نیاز سالانه کشور به حبوبات حدود ۷۹۲ هزار تن است و تولید داخلی پارسال به ۶۶۱ هزار تن رسید. بنابراین، نیاز کشور به واردات حبوبات حدود ۱۳۱ هزار تن در سال است که معادل ۱۶ درصد از کل نیاز کشور خواهد بود. حال اگر درنظر بگیریم به قول تجار بازار مولوی حداقل ۲۲ درصد درصد نیاز حبوبات کشور وارداتی است. بر مبنای آمار گمرک کشور در ۸ ماهه سالجاری، حدود ۱۲۷ هزار تن حبوبات با ارز ترجیحی وارد کشور شده است. چون واردات حبوبات با ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی صورت می گیرد بنابراین، گره زدن افزایش قیمت حبوبات به نرخ دلار منطقی به نظر نمی رسد. از مجموع ۱۲۷ هزار تن حبوبات وارداتی حداقل ۱۲۰۰ تن آن باید به منظور تحت تاثیر قرار دادن بازار استان ها توزیع در سطح شبکه فروشگاه های مکانیزه تعاونی های روستایی کشور در بیشتر از ۲۵ استانی که استعداد تولید حبوبات نداشتند عرضه انجام پذیرد که انجام نشد.
طی ۱۰ سال گذشته استان لرستان با متوسط تولید ۱۰۴ هزار و ۳۵۹ تن رتبه اول کشور را در تولید حبوبات دارا است و به دنبال آن استانهای کرمانشاه با ۳۹ هزار و ۳۶۶ تن و کردستان با ۲۵ هزار و ۳۵۷ تن در رتبه های بعدی قرار دارند. از کل میزان تولید حبوبات ۱۰ ساله در سطح کشور، ۳۷.۲ درصد در ارتباط با محصول نخود، ۴۰.۹ درصد در ارتباط با محصول لوبیا، ۱۵ درصد در ارتباط با محصول عدسی و ۶.۹ درصد در ارتباط با سایر محصولات حبوبات هستند که به ترتیب بیشترین تولید حبوبات در استانهای لرستان، فارس، آذربایجان شرقی، زنجان، کرمانشاه، مرکزی، اردبیل، کردستان، آذربایجان غربی، اصفهان و چهارمحال و بختیاری کشت می شود. با توجه به این که بخشی از تولید حبوبات کشور به کشت دیم وابسته است و ۱۷.۴۹ درصد آن در ارتباط با کشت آبی و ۸۲.۵۱ درصد دیگر آن کشت دیم است و به سبب کمبود بارش امسال سطح کشت آن کاهش یافته، به سادگی قابل پیشبینی بود که تولید حبوبات در کشور پاسخگوی تمامی نیازها نیست و احتیاج به واردات وجود دارد و زمانیکه تولید داخلی کمتر از نیاز واقعی در بازار باشد و هزینه های تولید و نرخ جهانی آن بالا رود، زمینه برای افزایش قیمت هم فراهم می شود.
همچنین به استثنای محصول نخود که با مازاد مصرف در داخل کشور مواجه می باشد صادرات سایر محصولات حبوبات بازار داخلی را تحت تاثیر قرار داده و با کمبود عرضه مواجه می باشد. با افزایش قیمت های جهانی محصولات اساسی کشاورزی و غذایی در کشورهای عمده تولیدکننده در سالهای اخیر، افزایش تقاضای مصرف و عدم کفایت تولیدات داخلی باوجود ایجاد محدودیت برای صادرات، قیمت انواع حبوبات در کشور رو به افزایش گذاشت که برای مواجهه با عدم تعادل در بازار و کاهش قیمت های داخلی تعرفه های وارداتی اقلام عمده حبوبات شامل نخود رسمی، لوبیا قرمز و عدس به حداقل باید کاهش می یافت که نتیجه آن هم افزایش قابل ملاحظه واردات انواع حبوبات است. به منظور تعدیل قیمتها در بازار بر مبنای تصمیمات منطقی اتخاذ شده در ستاد تنظیم بازار، انجام واردات حبوبات حبوبات شامل عدس، نخود، لپه، لوبیا چیتی و لوبیا قرمز می توانست از مهرماه طریق سازمان مرکزی تعاون روستایی شرکت بازرگانی تعاونی های کشاورزی (بتکا) وارد کشور گردد که بی توجهی شد.
با توجیه نهادهای نظارتی به واسطه هشیاری در بکارگیری ابزارهای تعزیراتی به آسانی می توانستیم، از عرضه حبوبات بسته بندی شده با حاشیه سود بیش از اندازه مجاز به بازار جلوگیری نمائیم. این امر بر تعدیل قیمتها تاثیر گذار بود.
قیمت حبوبات در فروشگاه های آنلاین
نگاهی به فروشگاه های اینترنتی هم نشان داده است که قیمت دسته بندی این محصولات متفاوت تر است و با افزایش نرخ قابل توجهی به فروش می رسد. در بحث محصولات بسته بندی فاصله قیمتی حبوبات بشکل فله تا بسته بندی فاصله بسیار زیاد بوده و گاهی ۵۵ تا ۷۰ درصد نسبت به قیمت فله بالاتر است (برحسب نوع برند و کیفیت بسته بندی، برندهای برتر) که در این رابطه باید نسبت به عرضه تخفیف های بسیار بالا جهت فروشگاه های زنجیره ای اقدام نمود. از سویی همزمان با ترخیص، ضروری بود تا رایزنی و جلساتی مکرر از راه مجاری عرضه در سطح فروشگاه های معتبر زنجیره ای، تعاونی های مصرف بزرگ و… بازارهای میادین میوه و تره بار و همینطور استان ها دنبال گردد.
وزارت جهاد کشاورزی می توانست از چهار ماه قبل، به واسطه بهبود سیاستهای وارداتی، رصد اثرگذاری کاهش تعرفه بر میزان واردات، ثبت سفارش و تغییرات قیمتی، تدوین سیاستهای فصلی بدون این که متهم به تصمیم گیری های یک شبه و بی ثباتی سیاستهای ارزی و قوانین واردات و صادرات و تعرفه ها گردد. صادرات حبوبات را از آذرماه محدود و به تدریج متوقف نماید. قانونگذار سیاست تعرفه (مقداری –زمانی) را هم در اختیار وزارت جهاد قرار داده که می توانست مانع از صادرات و سبب ساز تسهیل واردات شود یا با تأمین و تخصیص به هنگام ارزی به واردکنندگان (که طبق گفته آنها تخصیص ارز ۸ ماه به تأخیر افتاده است) و کاهش تعرفه واردات بازار را متعادل کند.
اما و اگرهای افزایش قیمت در بازار حبوبات
ایجاد سامانه های توزیع مستقیم برای پیشگیری از دلالی و واسطه گری هم در کاهش قیمتها مؤثر است. معمولا نرخ حبوبات وارداتی بر نرخ حبوبات داخلی تاثیر گذار است و قیمتشان بر مبنای بهایی که برای حبوبات وارداتی تعیین شده کاهش یا افزایش خواهد یافت. اما از علل عدم تاثیر نرخ واردات بر روی قیمت لوبیا چیتی و قرمز میتوان به کیفیت بالای محصول تولید داخل و استقبال پایین مصرف کنندگان به خرید محصولات وارداتی اشاره نمود.
یکی دیگر از علت تغییرات قیمتی حبوبات تورم انتظاری ناشی از افزایش نرخ دلار و نزدیک شدن به ماه های پرمصرف همچون ماه رمضان و عید نوروز است که معمولا با تمهیدات مدیریتی و استفاده از ذخایر انباری اتحادیه ها در استان ها قابل مدیریت بود. از طرفی قیمت حبوبات بسته بندی به برند آن هم وابسته است، سود مجاز واحدهای بسته بندی حبوبات ۱۷ درصد است. البته این محصول تا وقتی که به دست مصرف کننده نهائی برسد، حاشیه سود توزیع کنندگان عمده و خرد هم به آن اضافه می شود. اما حبوبات بسته بندی با حاشیه سود بیشتر از حد مجاز عرضه می شوند. ولی به صورت میانگین بسته بندی ۹۰۰ گرمی انواع حبوبات و تغییر قیمت آنها در یک ماه اخیر منطقی نیست. افزایش نرخ دلار و اثر آن بر انتظارات تورمی بیشتر تاثیر روانی بر بازار دارد. این تاثیر به این علت است که واردات تاکنون با ارز ترجیحی انجام می شده است. بنابراین با عنایت به کاهش قدرت خرید مردم، میزان سفارش شرکتهای بسته بندی هم نسبت به سال قبل نزدیک به ۴۵ درصد کاهش داشته است، اما قیمتها همچنان بالا است. بی توجهی، تسامح و تساهل نسبت به تغییرات تولید داخلی و قیمت های بازار جهانی و میزان ذخایر و تقلیل مؤلفه های پیچیده بازار محصولات کشاورزی به گزاره های نخ نما و پیش و پا افتاده، و منطقی و غیر منطقی مفروض نمودن گرایشات بازاری؛ دردی از معاونت بازرگانی وزارت خانه درمان نمی نماید. بحران افزایش قیمت های بازار حبوبات به آسانی قابل مدیریت بود حیف از سفره مردم که هر روز کوچک تر می شود.
منبع: حراج كن
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد افزایش قیمت حبوبات و مساله امنیت غذایی سبد مصرف خانوار شهری
نظر شما در مورد افزایش قیمت حبوبات و مساله امنیت غذایی سبد مصرف خانوار شهری